โอกาสและความท้าทาย

แนวโน้มของอุตสาหกรรมเกษตรทั่วโลกกำลังเผชิญกับปัจจัยรอบด้าน ทั้งด้านเศรษฐกิจ เทคโนโลยี ภูมิอากาศ และโครงสร้างของเกษตรกรเอง หนึ่งในแรงกระเพื่อมสำคัญในเวทีการค้าเกษตรโลกคือ “Trump Effect” ที่ส่งผลให้เกิดกำแพงภาษีในบางประเทศ ขณะเดียวกันสหรัฐฯ กลับลดภาษีให้กับผู้ประกอบการในประเทศตนเอง ซึ่งส่งผลต่อทิศทางการส่งออกและนำเข้าสินค้าเกษตรทั่วโลก

เทคโนโลยีใหม่ยังเข้ามาเปลี่ยนวิธีทำเกษตรแบบดั้งเดิมโดยสิ้นเชิง การนำ AI และระบบ Precision Farming มาใช้ช่วยให้ฟาร์มสามารถเพิ่มผลผลิต ลดต้นทุน และรับมือกับปัญหาขาดแคลนแรงงาน โดยเฉพาะในฟาร์มขนาดใหญ่ที่มีศักยภาพในการลงทุน แต่โครงสร้างของภาคเกษตรไทยยังเป็นอุปสรรคสำคัญ ส่วนใหญ่เป็นผู้ถือครองที่ดินรายย่อย มีรายได้น้อย หนี้สินสูง และมีอายุเฉลี่ยมากถึง 59 ปี ทำให้การปรับตัวเข้าสู่เทคโนโลยีใหม่เป็นไปอย่างเชื่องช้า อย่างไรก็ตาม แนวโน้มที่ดีคือเริ่มมีเกษตรกรรุ่นใหม่เพิ่มขึ้น ซึ่งถือเป็นความหวังสำคัญของภาคเกษตรในอนาคต

ในด้านสิ่งแวดล้อมและนโยบาย รัฐบาลไทยเริ่มเข้มงวดกับการเผาพื้นที่เกษตรกรรม และส่งเสริมนโยบายเขียวตามหลัก ESG รวมถึงมีมาตรการลดการอุดหนุนที่ไม่ยั่งยืน เพื่อผลักดันการเกษตรที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ขณะเดียวกัน การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศก็เป็นปัจจัยที่ไม่สามารถควบคุมได้ อุณหภูมิที่สูงขึ้น ความแปรปรวนของฤดูกาล และผลกระทบจากเอลนีโญและลานีญา ล้วนส่งผลโดยตรงต่อการผลิตและรายได้ของเกษตรกร

ทั้งหมดนี้ทำให้อนาคตของเกษตรกรรมไม่ใช่แค่เรื่องของ “การปลูก” แต่เป็นเรื่องของ “การวางแผน” บนพื้นฐานของข้อมูล เทคโนโลยี และความเข้าใจในระบบโลก เพื่อให้สามารถอยู่รอดและเติบโตได้อย่างยั่งยืน

เทคโนโลยีที่จะเข้ามาเปลี่ยนแปลงภาคเกษตรในอีก 5-10 ปีข้างหน้า ได้แก่ระบบเกษตรแม่นยำอัจฉริยะ (Precision & Smart Farming) ซึ่งจะเชื่อมโยงกระบวนการเกษตรตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ ฟาร์มจะถูกออกแบบให้เหมาะสมกับพื้นที่แต่ละแห่ง ใช้เครื่องจักรกลควบคุมด้วย GPS และเซนเซอร์อัจฉริยะ ระบบการไถ ปลูก พ่นยา และเก็บเกี่ยวจะมีความแม่นยำและประหยัดมากขึ้น ทั้งยังมีการวิเคราะห์ข้อมูลดิน น้ำ และอากาศแบบเรียลไทม์ด้วยซอฟต์แวร์บริหารจัดการที่ใช้ AI เพื่อควบคุมการผลิตอย่างมีประสิทธิภาพ

ระบบ Smart Greenhouse และ Smart Drip Irrigation จะช่วยควบคุมสภาพแวดล้อมให้เหมาะกับพืชแต่ละชนิด ส่งผลให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพสูงขึ้น ส่วนในช่วงหลังการเก็บเกี่ยว ผลผลิตจะเข้าสู่ระบบแปรรูป บรรจุภัณฑ์ และโลจิสติกส์ที่มีความแม่นยำ พร้อมเชื่อมต่อกับตลาดออนไลน์และระบบจับคู่ตลาดอัตโนมัติ อีกทั้งฟาร์มยังสามารถใช้พลังงานหมุนเวียน เช่น โซลาร์เซลล์ และเทคโนโลยีรีไซเคิลวัสดุทางการเกษตร เพื่อเสริมประสิทธิภาพและความยั่งยืน

.

NIA กล่าวเสริมว่าบทบาทขององค์กรคือการผลักดันนวัตกรรมเพื่อคุณภาพชีวิต และเห็นความสำคัญของเศรษฐกิจเพื่อความยั่งยืนมุ่งเน้นการประยุกต์ใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมใน 3 ด้านหลัก ได้แก่ เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์และระบบอัตโนมัติ (AI & Automation) เพื่อพัฒนาพันธุ์พืช การเกษตรแม่นยำ และการวิเคราะห์ข้อมูลแบบเรียลไทม์, เกษตรกรรมเชิงฟื้นฟู (Regenerative Agriculture) โดยเน้นการปลูกพืชคลุมดิน ใช้ปุ๋ยชีวภาพ และเสริมสร้างระบบนิเวศในดินเพื่อสร้างรายได้รูปแบบใหม่ และด้านพลังงานสะอาดและเทคโนโลยีด้านสภาพภูมิอากาศ (Clean Energy & Climate Tech) ที่ส่งเสริมการใช้พลังงานหมุนเวียน เทคโนโลยีดักจับคาร์บอน และการจัดการทรัพยากรน้ำอย่างมีประสิทธิภาพ โดยแนวทางที่สำคัญของ NIA คือการสร้างระบบนิเวศนวัตกรรม (Innovation Ecosystem) ที่เกื้อหนุนกันระหว่างภาควิชาการ ธุรกิจ และภาคสังคม เพื่อเปลี่ยนสตาร์ตอัปให้เป็น “ตัวขับเคลื่อนเศรษฐกิจใหม่” อย่างแท้จริง

.

ในภาพรวมของการลงทุนในเทคโนโลยี AgriFoodTech ทั่วโลกในช่วงปี 2015–2024 มีการเติบโตอย่างชัดเจน โดยพุ่งสูงสุดในปี 2021 ที่มูลค่า 56.3 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ก่อนจะชะลอตัวลงเหลือ 16 พันล้านดอลลาร์ในปี 2024 โดยหมวดที่ได้รับเงินลงทุนสูงสุดในปีนี้คือ eGrocery (2.5 พันล้านดอลลาร์) และ Ag Biotechnology (1.9 พันล้านดอลลาร์) ขณะที่หมวดที่เติบโตเร็วที่สุดคือ Cloud Retail Infrastructure ที่มีการเติบโตถึง 202% ส่วนหมวดที่ลดลงมากที่สุดคือ Novel Farming Systems และ In-Store Retail Tech ที่ลดลงถึง 47% สะท้อนให้เห็นถึงทิศทางใหม่ของนักลงทุนที่ให้ความสำคัญกับเทคโนโลยีเกษตรแบบยั่งยืนและเชื่อมต่อกับผู้บริโภคมากขึ้น

(ข้อมูลจาก Global AgriFoodTech Investment 2015–2024, AgFunder)